Waa Sidee Xaalka Suuqyada Kalluunka

 Siduuu u biloowday xiliga xagaaga waxaa suuqyada lagu gado malaayga/kalluunka ee magaalada muqdisho iyo gobolada ku xeeran laga dareemaayay hoos u dhac ku yimid malaaygii/kalluunkii la keeni jiray suuqyadaas.

Waxaan ka wareeystay sida uu yahay ganacsiga ka jira suuqyadaas xiligan xagaaga ah iyo waxa iska badalay ganacsade Cabduqaadir Jimcaale Maxamed oo ka mid ah ganacsatada Suuqa Malaayga ee Degmada Wadajir.

Jaale Cabduqaadir Jimcaale waxaa uu ii sheegay 'in uu jiro hoos u dhac weyn, sidii loo galay Xiliga Xagaaga kaasoo ay u dheer tahay isbadal xaga cimilada ah taasoo dad badan ay si weyn ugu baraarugeen. 

Caadiyan Xiliga Xagaaga waxaa uu caan ku yahay in bada ay aad u kacdo hirar waaweyn iyo nooca kalarka bada oo isu badala caad caad cawlan.

Laakiin calamadahaas hada lama hayo badana uma kacsana sidii la filaayay, nooyo badan oo kaloon ah oo aan xiligaan la heli jirin ama yaraan jiray ayaa wali socda oo la hilaa, iyadoo noocyadii caanka ku ahaa Xiliga Xagaaga sida, Tartabada, Booraadka iyo dhamaan malaayga nooca loo yaqaan Gaxashka ama malaay Qareedka ayeey aad u yar tahay hilidooda ama soo qabashadooda.

W/Q: Mohamed Adam Ishak

10 qof oo ay sagaal caruur tahay.

 Waxaa ay aheyd mid ka mid ah musiibooyinka bada ka dhaca xiliga xagaaga taasoo galaafatay nolosha toban qof oo ay sagaal caruur tahay. 

Waxaa kaloo jira qof meydkiisa laga helay nawaaxiga tuulada Ceel-Macaan, kaasoo aanan wali naloo cadeyn in uu ka mid ahaa dadkii ay badu ka qaaday xeebta Liido ee magaalada Muqdisho.

Sidaan marar badanoo hore uga dignay, xiliga Xagaaga badu waa qatar weyn taasoo geesata qasaarooyin isugu jira naf iyo maal. 

Waxaan waalidiinta kula talineeynaa in ay caruurtooda ka wacyi galiyaan dhibaatada iyo qatarta ka jirta bada xiliga Xagaaga.

W/Q: Mohamed Adam Ishak 

Xiliga

Waxaa si 

Isbadal

Waxaa 

Wali waxaa jira kaluun yari

Sida ay noo sheegeen quburo si dhaw ula socota wax soo saarka bada waxaa wali jira kaluun/malaay yari iyadoo xiligaan la filaayay in uu kordho wax soo saarka bada ama kaluumeeysiga.

Waxeey ahaan jirtay xiligaan ooo kale xili aad barwaaqo u ah oo aad loo helo kaluunka/malaayga noocyadiisa kala duwan haba ugu badnaadaan nooca loo yaqaano malaay cadde ku waasoo ay Soomaalida badankeed aad u jecel yihiin.

Waxa layaabka leh waxaa ay tahay ma jirto cid isweydiineeysaa waxa sababay isbadalka ku yimid wax soo saarkii iyo kaluunkii/malaaygii badnaa ee la helijiray ee hada la'layahay.

Sidaan la socono waxaa aduunka ka jira isbadalka cimilada ama (climate change) taasoo sababtay isbadalo cusub oo aan horey loo aqoon sida:-

1. Abaaro
2. Daadad
3. Duufaano
4. Dabka ka kaca keymaha, iyo wax yaabo badanoo kale

Aqoonta iyo la socodka xaaladaas weyn ee dunida saameeysay waa ey ku yar tahay dadkeena, laakiin waxaa jira dadaalo ay wadaan dad kooban, kuwaasoo ku saabsan sidii loo baraarujin lahaa sarena loogu qaadi lahaa wacyiga dadkeena ee ku aadan Arintaas.

W/Q: Mohamed Adam Ishak

Kaluumeeysato lagu waayay bada oo dib loo helay iyagoo nool

 Waxaa dib loo helay kaluumeeyato Soomaaliyeed kuwaasoo lagu waayay dabeelaha ka dhacaaya bada. Dhacdadaan oo ah mid eey aad ugu farxeen dhamaan umada Soomaaliyeed gaar ahaan ehelka iyo asxaabta eey ragaas la waayay la haayeen.

In markab ay ajaabiib wataan uu soo bad baadiyo kuluumeeysato Soomaaliyeed waa dhacdo ku cusub dhaga dadka, maxaa yeelay waxaa jira dad badanoo ka soo bad baaday waxyeeleeynta ajaanibta sida sharci darada ah uga kaluumeeysta badeena.

Waxaa wali jira kaluumeeysato badan oo ilaa iyo hada aan la ogeyn meel ay jaan iyo cirib dhigeen walina laga qabo rajo in ey maalin un dib u soo laabtaan ma warkooda dib loo helo Inshaa Allaah.

Waxaan ku wacyi galineynaa dhamaan kaluumeeysatada in ey aad uga feejignaadaan qatarta ka imaan karta dabeelaha xooga leh ee ka jira bada.

W/Q: Mohamed Adam Ishak

Waa waqtigii lagu baraarugi lahaa sheekadan

Burcad badeeda ka qawleeysta xeebaha dalka waxaa ey noqdeen qeyn ka mid ah wax yaabaha lagu soo xusuusto wadankeena.

Tusaale hadii aad qof ajanabi ah weydiiso Soomaaliya waxa uu ka yaqaan, waxa ugu horeeya ee afkiisa ka soo baxayaa waa (Pirates) oo la micno ah Burcad badeed.

Hadaba maxeey tahay fikrada ka dambeeysa shaacinta iyo faafinta sheekada burcad badeeda?

Aduunkaan eynu ku nool nahay waxaa la isku isticmaalo dhagaro waaweyn iyo qiyaanooyin farsameeysan si loo boobo oo looga faaideeysto kheyraadka dihan ey wadamadama tabarta yar lee yihiin.

Dhagarahaas waxaa ka mid in la isticmaalo sheekooyin gacan ku sameeys ah iyo eedo aan sal iyo baar toona laheyn si loo baneeysto boobka hantidaada, waana wax soo jireen ah qaabkaas.

Waxaa jira dad muuqa iyo maqaarka Soomali ka ah, ha ahaadaan wariyeyaal ama mooryaan lagu shaqeeysto oo qeybna wax jisho qeybna tabiso si caalamka loo tuso qatarta ka jirta dhulkaaga iyo saameeynta ey ku yeelan karto caalamka iyo dariskaagaba hadii aan wax looga qaban si dhaqsi ah.

Taasi waxaa ey sahleeysaa in lagu soo fara galiyo iyadoo la adeegsanaayo magacyo kala duwan, sida nabad ilaalin iyo wixii la mid ah.

Hadaba waxaa la taagan yahay xiligii aan ku baraarugi laheyn arimaha noocaas ah iyo kooxaha is huwan ee naloo adeegsanaayo.

W/Q: Mohamed Adam Ishak